60 - II

PHAN THIẾT- THANH LONG, THÁP, CHÙA, HẢI SẢN VÀ MÓN ĐẶC SẢN CHẲNG BIẾT NGON Ở CHỖ NÀO..

Rời KDL Núi Takou, chúng tôi tiếp tục chạy về Phan Thiết.Hai bên đường là những vườn thanh long bạt ngàn. Có những khu vườn vừa thu hoạch chỉ còn trơ lại những cành thanh long, có những khu vườn đang ra hoa, kết quả…Thanh long bây giờ là một thứ trái cây xuất khẩu được người nước ngoài ưa chuộng nhưng cá nhân tôi không thể ưa nổi loại trái cây này. Tuy vậy, đứng trước những vườn thanh long đang trổ hoa lộng lẫy hay kết những quả hồng tươi lấp ló trong lá thì thật không thể không thừa nhận vẻ đẹp của chúng. Đó cũng là lý do chỉ 30km từ Takou đến Phan Thiết mà tôi đi thật lâu và tiêu tốn cả mấy MB của thẻ nhớ cho thanh long.

Sau khi check in ở Phan Thiết chúng tôi đi tìm chỗ ăn trưa. Lựa chọn đầu tiên là bánh hỏi lòng heo ở Phú Long cách Phan Thiết khoảng 6km về phía Bắc. Tuy nhiên, đây lại là món ăn sáng của ngườI dân ở đây nên tới thời điểm đó chẳng còn quán nào có bán.Đang ở gần Tháp Chăm Pôshanư nên tôi quyết định sẽ đến đó luôn hy vọng sẽ có quán ăn phù hợp ở dọc đường. Thê thảm là suốt dọc đường ven biển đó toàn resort, thế là chúng tôi đành ôm bụng đói leo lên Tháp Chăm.

Nhóm đền tháp Chăm Pôshanư tọa lạc trên đồi Bà Nài thuộc xã Phú Hải về phía Đông  Bắc cách thành phố Phan Thiết chứng 7km được người Chăm xây dựng từ những cuối thế kỷ VIII đầu thế kỷ IX thuộc phong cách kiến trúc nghệ thuật Hoà Lai - một trong những phong cách nghệ thuật cổ của Vương quốc Chămpa  và còn tương đối nguyên vẹn. Nhóm tháp gồm có 3 tháp : Tháp chính A hơi chếch về phía Nam, hai tháp phụ là B hơi nhếch về phiá Bắc và C chếch về  hướng Đông cạnh tháp A thờ thần Siva biểu hiện bằng bệ thờ Linga-Yôni bằng đá hiện còn lưu giữ tại  tháp chính.Đến thế kỷ XV người Chăm tiếp tục xây dựng một số đền thờ dạng kiến trúc đơn giản để thờ công chúa Pôshanư, tương truyền là con vua ParaChanh được nhân dân yêu quý về tài đức và phép ứng xử của Bà đối với người Chăm đương thời. Những cuộc khai quật khảo cổ học từ 1992-1995 đã phát hiện nhiền nền móng của những ngôi đền bị sụp đổ và bị vùi lấp hàng trăm năm nay, cùng với gạch ngói và một số hiện vật trong lòng các đền tháp có niên đại từ thế kỷ XV. Từ đây tháp có tên gọi là Pôshanư. Pôshanư là nhòm đền tháp Chăm có vai trò quan trọng trong số các di tích kiến trúc Chăm ở Bình Thuận, từ hình dạng kiến trúc đến kỹ thuật xây dựng và trang trí nghệ thuật trên thân tháp, các vòm cuốn, các cửa chính, cửa giả, trong lòng và lên đến đỉnh tháp. Riêng kỹ thuật xây dựng và trang trí nghệ thuật còn lại ở thân Tháp đủ gợi lên yếu tố thẩm mỹ khá riêng biệt của phong cách Hoà Lai. Tháp chính A từ trong lòng tháp lên đến Đỉnh 15 m, cạnh đáy mỗi bề gần 20m, một cửa chính dài, hướng về phía đông mà theo truyền thuyết Chăm là nơi cư ngụ của thần linh, nơi sự sống sinh sôi. Có 3 cửa giá ở những hướng Bắc, Tây, Nam. Trên vòm cuốn ở hướng Tây hiện còn những dãy chạm khắc dày đặc với những bông hoa và hình tượng kỳ lạ. Tháp có 4 tầng càng lên cao càng thu nhỏ lại và bớt đi những yếu tố kiến trúc của tầng dưới. Trên đỉnh tháp có 4 cửa sổ hình tam giác hướng về 4 phía, bên ngoài xây bít kín, dưới mỗi cửa sổ gạch có 4 lỗ lớn để thông gió ra ngoài. Tháp B nằm riêng nhích về hướng Bắc cao khoảng 12m, về cơ bản hình dáng kiến trúc giống tháp A nhưng đơn giản hơn. Trước đây trong tháp có thờ con bò thần Namdin nhưng sau đó không thấy nữa . Năm 1995 lúc khai quật dưới lòng đất đã tìm thấy 1 bàn chân và 1 tai bò thần bằng đá. Tháp C hiện chỉ còn lại với 1 chiều cao hơn 4m, duy nhất 1 cửa trổ về hướng Đông những kiến trúc và trang trí nghệ thuật bên ngoài đã bị thời gian bào mòn chỉ còn lại một số đường nét gốc. So với những tháp Chăm khác, đến nay di tích này hàng năm vẫn có đông đảo người Chăm từ các vùng lân cận đến làm lễ cầu mưa và những nghi lễ khác liên quan đến phong tục tập quán của họ,. Một điều khá lý thú nữa là đối với ngư dân những vùng lân cận trước khi đi biển cũng đến đây cầu xin cho những chuyến đi biển được bình yên. Không phải là lần đầu đến đây, cũng chắng có “mưa bay tháp cổ” nhưng tôi vẫn cứ “muốn nghiêng ngả”. Từng viên gạch, cây cột, cửa chính, cửa giả đều khiến tôi thích thú. Thế là có thêm một màn múa Chăm “đáng nhớ” làm tiêu tốn mất tương đối nhiều thời gian và phim ảnh!

Cách tháp chừng 50m là Lâu Ông Hoàng nổi tiếng gắn với tên tuổi Hàn Mặc Tử. Toà Biệt thự của ông hoàng Pháp De Montpensier rộng 536m2 với 13 phòng được xây dựng vào năm 1911 hiện đại và tiện nghi vào bậc nhất ở Phan Thiết lúc bấy giờ nay chỉ còn trơ trọi một lô cốt do Pháp xây dựng để kiểm soát Phan Thiết và hệ thống hầm chứa nước mưa để dùng. So với di tích tháp Chăm ngay gần đó, dù tuổi đời ngắn hơn nhưng nó còn thê thảm hơn rất nhiều. Nhưng có lẽ chính vì điều đó cùng với những huyền thoại liên quan đến Hàn Mặc Tử đã luôn khiến du khách phải dừng chân tại đây để rồi ngậm ngùi trước sự tàn phá khủng khiếp của thời gian, của con người…

Điểm tham quan này là địa điểm xa nhất trong chuyến đi của chúng tôi. Rời khu vực Tháp Chăm và Lầu Ông Hoàng chúng tôi theo con đường dọc bờ biển để về lại nội thị Phan Thiết. Không hổ danh là thành phố của các resort, dọc theo con đường hầu như toàn là các resort chen vai thích cách với nhau. Nếu tiếp tục đi theo con đường này để ra Hòn Rơm, Mũi Né thì du khách còn choáng ngợp hơn nữa trước sự thống trị của các resort nơi đây. Resort bên bờ biển Phan Thiết đã mang lại cho khu vực này một hình ảnh mới nhưng sự phát triển ồ ạt của chúng mà không có một quy hoạch tổng thể cũng đã ảnh hưởng đáng kể đến cảnh quan chung.

Hai điểm đến tiếp theo của chúng tôi (mà thật ra chỉ là của tôi vi thằng bạn đi cùng có vẻ chẳng hào hứng mấy) là hai ngôi chùa nổi tiếng của Phan Thiết: chùa Ông và chùa Phật Quang. Sau khi ních căng bụng tô mì Quảng ngọt như chè ở chợ trung tâm (thật lạ lùng bởi cũng là một xứ nước mắm nhưng khẩu vị của người dân Phan Thiết rất ngọt), chúng tôi vào thăm chùa Ông cách đó chỉ một ngã tư. Chùa ông là ngôi chùa cổ nhất và có quy mô lớn nhất của người Hoa ở Bình Thuận, theo tài liệu trong thần phả của chùa và niên đại khắc ghi bằng dòng chữ Hán trên thanh xà cồ nóc chính diện “Thiên kiến Canh Dần niên trọng đông kiết tạo” ( chùa được thiết lập vào tháng 11 năm Canh Dần 1770)

Tổng thể kiến trúc ở đây từ ngày khởi tạo là một ngôi miếu lớn của người Hoa xây dựng để thờ Quan Công (Quan Thánh đế quân). Ngay trước cổng vào chùa hiện nay còn tấm biển ghi “Quan Thánh miếu”. Nằm trên một diện tích khá lớn, chùa có lối kiến trúc và trang trí nghệ thuật đặc trưng của người Hoa, các dãy nhà nối tiếp nhau tạo nên hình chữ Kim. Hệ thống cột, vĩ kèo chạm khắc rất công phu, sắc nét. Tất cả những cột chính đều có treo câu đối chạm khắc v à sơn son thếp vàng lộng lẫy. Nổi lên ở các gian thờ là những bức tranh chạm gỗ, gắn tường mà nội dung miêu tả các điển tích xưa của người Hoa, có niên đại ở thế k ỷ XVIII. Nhiều bức hoành lớn được chuyển t ừ Trung Hoa qua ở thế k ỷ XIX. Gần 100 bức hoành và liễn đối với các loại có nhiều kích thước khác nhau treo đầy chính điện và nhà thờ tiền hiền. Đặc biệt là những bức hoành phi đại tự sắc nét với đủ màu sắc. Tượng Quan Công to lớn bằng gỗ đặt trang trọng ở gian thờ chính điện cùng hàng chục những pho tượng cổ khác. Một điều kỳ lạ là ở gian bên phải của chùa là gian thờ Thiên Hậu và các bà mụ. Dọc theo hai bên chính điện của gian này là tượng của các bà mụ trông rất xưa và đẹp.

Chùa Ông hiện nay còn lưu  giữ nhiều chiếc chuông cổ có giá trị về lịch sử và nghệ thuật, đúc tại Quảng Đông, Trung Hoa và chuyển sang từ triều đại Nhà Thanh. Kiểu cách đúc và vật liệu giống Đại hồng chung của người Việt nhưng trang trí phức tạp hơn và rườm rà hơn trên thân chuông. Người dân Phan Thiết có một tục lệ là chui đầu vào chuông để một cụ già giữ chùa điểm 12 tiếng chuông. Theo lời cụ, làm như thế là để ông, bà nâng giữ cái đầu cho mình, giúp mình được tai qua nạn khỏi trong suốt 12 tháng của năm. Tôi cũng xin phép cụ để được chui vào chuông và cầu mong Đức Quan Thánh Đế sẽ nâng giữ giùm tôi cái đầu, cho nó được bình yên…. Còn muốn hỏi thăm cụ thêm nhiều nữa nhưng hàng người chờ được điểm chuông ngày càng dài nên tôi đành cám ơn cụ và ra về.

Chúng tôi tiếp tục đến chùa Phật Quang được xây dựng vào nửa đầu thế kỷ XVIII, tọa lạc ở phường Hưng Long, thành phố Phan Thiết. Vị trí của ngôi chùa vào thời điểm xây dựng dân cư thưa thớt, bao quanh là những đồi cát mênh mông chạy dài ra biển nên trong dân gian cũng có tên gọi là Chùa Cát. Và thật ra người dân Phan Thiết cũng chủ yếu biết đến nó với tên gọi là Chùa Cát. Bằng chứng là khi chúng tôi hỏi đường đến chùa Phật Quang thì hầu như không ai biết, thậm chí có người còn tận tình dẫn chúng tôi đến chùa Phật……Học, nhưng hỏi chùa Cát thì ai cũng biết ngay.

Điểm đặc biệt quan trọng trong ngôi chùa cổ này là các di sản văn hoá có giá trị. Đó là chiếc Đại hồng chung lớn đúc bằng đồng chạm khắc đẹp, tinh tế và 4 mặt chuông khắc địa danh, lịch sử chùa cũng như niên đại, chuông được đúc vào  năm Canh Ngọ 1750 dưới thời Chúa Nguyễn Phúc Khoát. Một số hiện vật khác là những bản khắc gỗ tạo nên bộ kinh pháp hoa với 118 bản. Đa phần trong 118 bản khắc bằng gỗ thị khắc cả 2 mặt bằng chữ Hán sắc nét bao gồm 60 vạn lời, trong đó có 7 bản khắc hoạ hình ảnh Đức Phật thuyết pháp. Bộ kinh Pháp Hoa hoàn thành vào năm 1734 mà bản cuối cùng trong 118 bản khắc “ Long Đức Tam niên tuế thứ giáp dần tứ nguyệt sơ nhất nhật” , tức là hoàn thành vào ngày mùng một tháng tư  năm Long Đức thứ ba ( giáp dần 1734). Long Đức là hiệu của vua Lê Thuần Tông đời hậu Lê lên ngôi 1732. Bộ kinh do hai khất sĩ Ninh Dung và khất sĩ Thiết Huệ hiệu là Khánh tài chủ trương xin phép khắc. Cũng trong bản khắc cuối cùng của bộ kinh ghi công của 6 người đứng ra quyên góp và cúng tiền , người đứng ra in, nhiều người cúng gạo cơm và ghi cả công của 2 vị thiền sư cùng 12 Phật tử khắc trong thời gian 28 năm mới hoàn thành bộ kinh này. Mới gần đây vào năm 1987 người ta mới tìm được bộ kinh trong một căn hầm ở chùa. Và cũng chính nhờ bộ kinh này mà Chùa Cát đã ghi tên mình vào 10 k ỷ lục của Phật Giáo Việt Nam là bộ kinh Pháp Hoa khắc gỗ đầy đủ nhất và xưa nh ất. Với bề dày lịch sử và gía trị như thế, thật đáng tiếc là chúng tôi không thể có cơ hội được nhìn tận mắt bộ kinh này. Có đâu một bảo vật như thế mà lại để cho khách thập phương tự do chiêm ngưỡng? Chắc phải có ác tăng Tây Tạng qua đòi mượn thì  mới xuất đầu lộ diện để rồi bôn ba chốn giang hồ quá!

Niềm hy vọng còn lại của tôi là chiếc Đại Hồng Chung và cảnh quan của chùa thì hỡi ôi, chiếc Đại Hồng Chung tinh xảo ngày nào nay đã được đưa vào Chánh điện đứng cạnh lùng nhùng những dây điện nhường vị trí của nó trên lầu chuông cho một chiếc khác to hơn, mới hơn và…bình thường hơn do Phật tử phụng cúng để phù hợp với cảnh quan của chùa vừa được tu sửa vào năm 2002 rất mới với sàn lát gạch granite và một vườn tượng thể hiện nhiều tích của nhà Phật rực rỡ nhưng thiếu hẳn sự tinh xảo cần thiết.

Chúng tôi rời chùa Cát và bắt đầu tấn công Phan Thiết bằng một con đường khác – ăn và uống. Ghé vào một hàng ăn nhỏ ở vỉa hè nơi có rất đông các em học sinh và người dân, chúng tôi được Phan Thiết mời chào bằng món gỏi ốc. Ốc voi luộc chín được xắt mỏng trộn cùng với đu đủ, rau răm, hành tây và chút hành phi trên mặt ăn với nước mắm chua ngọt cùng bánh đa vừng vàng rộm. Rồi thì nghêu luộc ngọt lừ. Ốc gạo ăn với nước mắm gừng thơm ngát. Sò lông nướng mỡ hành chấm muối tiêu chanh. Dùng xong có thể gọi thêm ly sinh tố ở hàng bên cạnh  mà tất cả chỉ mất khoảng 20.000 cho 1 người. Các cô phục vụ chạy luôn chân mang thức ăn cho khách, đóng gói về, dọn bàn.. và vẫn tươi cười dọn thêm 1 phần gỏi ốc làm mẫu khi tôi ngỏ ý muốn chụp một tấm ảnh. Hy vọng đó thật sự là cung cách phục vụ của họ chứ không phải vì họ đang ngộ nhận tôi là nhà báo (của báo Thể thao Ngày nay chăng?)

Buổi tối, chúng tôi chạy xe dọc theo bờ sông Cà Ty để hóng gió và tìm chỗ ăn tối. Nếu là người mới đến Phan Thiết lần đầu thì lựa chọn an toàn nhất của bạn để có một bữa tối ngon miệng chính là nhà hàng nổi trên sông Cà Ty vốn đã có tiếng từ lâu. Cũng trên con sông này, ban ngày, du khách có thể thuê ghe để đi 1 vòng và có một góc nhìn khác về Phan Thiết với những làng chài, những con thuyền đánh cá và cuộc sống của  ngư dân Phan Thiết. Chấp nhận một giải pháp nhiếu rủi ro hơn là ăn bụi, cuối cùng, chúng tôi đã được tưởng thưởng xứng đáng cho quyết định của mình. Một dãy các hàng quán ở dọc bờ sông trông hơi xô bồ nhưng luôn sẵn sàng phục vụ bạn những món hải sản tươi sống nhất với mức giá cả rẻ đến không ngờ. Những miếng cá lồi xối mỗ ngọt thịt với những chiếc vây toàn sụn cuốn bánh tráng. Nhửng con sò huyết, sò điệp nướng ngọt lừ và thơm phức. Sò dương xào satế cay và đậm đà. Sò lụa xốt me chua chua ngọt ngọt. Ghẹ, cua rang muối, hấp bia thật chắc và đầy gạch. Miếng mực một nắng dày, thơm nức mũi. Kêu ra la liệt các món mà chúng tôi vẫn còn muốn ăn thêm dù bụng đă no căng. Tổng cộng cho bữa ăn cực kỳ hoành tráng tính cả tiền bia la 118K. Khỏi phải nói bạn cũng biết là tôi nhiều thiện cảm với chỗ này như thế nào rồi!

Ăn xong, la cà chán chúng tôi chạy ra bờ biển Phan Thiết uống café. So với lần trước tôi đến, dãy quán café ven biển Phan Thiết đã được xây mớ, to và đẹp chẳng kém gì những Vô Thường, Tuấn Ngọc ở thành phố. Ngồi dưới ánh đèn vàng huyền hoặc, bên tai là tiếng sóng biển và đắm mình trong những cơn gió lồng lộng nhấm nháp ly café sữa nóng thật sự đã giúp chúng tôi thư giãn hoàn toàn sau một ngày ngốn hết gần 300km mặt đường. Chỉ tội cho em gái phục vụ, đồng phục là một chiếc váy hơi xòe đã khiến em cứ phải ghì chặt váy xuống trước sự tấn công dữ dội của gió biển và những cặp mắt trong quán…

Thế là “những kẻ cuồng chân” đã bước sang năm mới ở một thành phố lạ trong một trạng thái no nê và thư giãn hiếm thấy. Chờ đền hơn 12 giờ khuya, tôi chìm vào giấc ngủ …

Sáng hôm sau, bằng quyết tâm cao độ, chúng tôi thức dậy lúc 6h30 để đi ăn bánh hỏi lòng heo chia tay Phan Thiết. Con đường ra Phú Long buổi sáng mát rượi và một dãy 3,4 quán bánh hỏi đón chúng tôi trong tình trạng không còn cả chỗ để xe. Rất nhiều xe du lịch đậu kín trước cổng quán. Chúng tôi vào quán và phải mất một lúc mới có chỗ ngồi. Thế mới biết món ăn này của Phan Thiết nổi tiếng tới mức nào. Bánh hỏi lòng heo được dọn lên cho thực khách gồm một dĩa bánh hỏi, một dĩa lòng luộc, rau sống, bánh tráng và nước chấm nóng bốc khói. Miếng bánh hỏi ở đây dày, sợi to và không trắng như ở Saigon. Nước chấm theo phong cách Phan Thiết vẫn cay và ngọt. Nói chung đây là một sự kết hợp táo bạo đã khiến tôi vừa thèm đĩa bánh hỏi thịt quay vừa thèm đĩa lòng lợn tiết canh. Kết quả là tôi chỉ ăn hết ½ dĩa mà trong lòng hết sức tò mò vì nguyên nhân của cái sự đông khách và nổi tiếng của mấy quán ăn này.

Ngay lúc đó, tôi nhận được điện thoại: một tiểu đội từ Sài Gòn vừa đến Phan Thiết và muốn gặp tôi ngay lập tức….